Duy trì việc phân loại rác tại nguồn khó hay dễ ?
Phân loại rác tại nguồn thông thường hay được thí điểm ở các địa phương thông qua các dự án, các chiến dịch,… Hầu như ở Việt Nam thì việc phân loại rác được thực hiện tốt khi dự án còn ngân sách và kết thúc khi dự án kết thúc. Chính vì vậy việc phân loại rác tại nguồn không khó, bài viết này chỉ đề cập đến việc duy trì phân loại rác tại nguồn.
Phân loại rác tại nguồn mang lại nhiều lợi ích như:
- Hiệu quả và hiệu suất xử lý rác: Phân loại rác giúp cho việc xử lý và tái chế rác trở nên dễ dàng và hiệu quả hơn1. Khi các loại rác được tách biệt, các cơ sở tái chế có thể xử lý và tái chế chúng một cách dễ dàng và hiệu quả hơn, giảm lượng rác đưa vào bãi rác1.
- Tiết kiệm chi phí: Việc phân loại và thu gom rác có thể giảm lượng rác cần xử lý và thiết bị xử lý, giảm chi phí xử lý, giảm tiêu thụ nguồn lực đất đai, và mang lại lợi ích về mặt xã hội, kinh tế, và sinh thái.
- Tạo ra việc làm và thúc đẩy tăng trưởng kinh tế: Các chương trình tái chế và ủ rác có thể tạo ra việc làm và thúc đẩy tăng trưởng kinh tế, đồng thời giảm chi phí loại bỏ rác cho cộng đồng và doanh nghiệp.
- Cải thiện sức khỏe cộng đồng: Việc phân loại rác cũng có thể giúp cải thiện sức khỏe cộng đồng bằng cách giảm sự lây lan của các bệnh có thể truyền qua rác. Việc phân loại và loại bỏ đúng cách các vật liệu nguy hiểm, như rác y tế hoặc hóa chất, có thể giúp ngăn chặn tai nạn và bảo vệ sức khỏe cộng đồng.
- Bảo vệ môi trường: Phân loại rác giúp bảo vệ môi trường bằng cách giảm lượng rác đưa vào bãi rác, giảm khí thải gây hiệu ứng nhà kính và cải thiện chất lượng không khí và nước.
Vì vậy, việc phân loại rác là một bước quan trọng trong việc tạo ra một thế giới sạch hơn và khỏe mạnh hơn cho mọi người.
Tại sao duy trì việc phân loại rác tại nguồn khó ở Việt Nam ?
Duy trì việc phân loại rác tại nguồn đòi hỏi sự thực hiện đồng bộ từ cả cá nhân lẫn cộng đồng. Dưới đây là một số biện pháp có thể thực hiện:
- Tạo ra không gian lưu trữ: Người sản xuất rác cần có không gian lưu trữ cho các vật phẩm có thể tái chế và không tái chế trong cộng đồng hoặc môi trường xung quanh họ. Họ cần có các thùng chứa để dễ dàng lưu trữ rác theo loại: nhựa, hữu cơ, kim loại, kính.
- Giáo dục và tạo ý thức: Việc giáo dục và tạo ý thức về việc phân loại rác tại nguồn là rất quan trọng. Cần khuyến khích mọi người tại nhà tham gia vào việc phân loại rác tại nguồn, để rác có thể tái chế hoặc phân hủy sinh học có thể được chuyển tiếp đến các nhánh tái chế phù hợp.
- Hợp tác với cộng đồng: Các trường học, chùa và cộng đồng có thể hợp tác để tạo ra một mô hình cộng đồng tuần hoàn. Ví dụ, tất cả các thùng đựng đồ cúng cho sư sẽ được biến thành thùng tái chế cho bốn loại rác khác nhau: gỗ, nhựa, hộp sữa và giấy.
- Thực hiện các chiến lược quản lý rác dựa trên nền kinh tế tuần hoàn: Để thực hiện điều này, việc phân loại rác đúng cách tại nguồn là cần thiết vì đó là một phần quan trọng để cải thiện hiệu quả chuyển hướng rác để tăng thêm giá trị.
- Sử dụng giá cả để khuyến khích: Giá cả khuyến khích là một loại hình tài trợ quản lý rác đô thị, trong đó thuế dịch vụ liên quan đến số lượng rác sản xuất (số lượng thùng rác thu gom, số lượng rác, số người trong nhà, v.v.).
- Việt Nam cập nhật dữ liệu nền database và áp dụng chuyển đổi số: Các quốc gia trên thế giới đã tận dụng chuyển đổi số để tối ưu hóa việc quản lý rác thải và phân loại rác tại nguồn. Ví dụ phần mềm Grac chuyển đổi số quản lý rác thải giúp cho các cơ quan quản lý nhà nước và đơn vị thu gom quản lý tốt hơn đối với rác thải phát sinh tại địa phương đang quản lý.
Nhớ rằng, bắt đầu một điều gì đó mới không phải lúc nào cũng dễ dàng cho cộng đồng. Nhưng khi nhận ra những lợi ích có thể giải quyết các vấn đề về sức khỏe trong cộng đồng, nó đã tạo ra sự chuyển đổi hướng tới hành động bền vững.
Để khuyến khích người dân duy trì việc phân loại rác tại nguồn đúng cách, có một số phương pháp có thể thực hiện:
- Giáo dục và tạo ý thức: Giáo dục về tầm quan trọng của việc phân loại rác và tạo ý thức trong cộng đồng là rất quan trọng.
- Tạo không gian lưu trữ: Cung cấp các thùng chứa rác riêng biệt cho các loại rác khác nhau như nhựa, hữu cơ, kim loại, kính để người dân có thể dễ dàng phân loại rác tại nguồn.
- Khuyến khích từ chối: Khuyến khích mọi người từ chối bất kỳ vật liệu nào không cần thiết, đặc biệt là bao bì. Việc giảm lượng rác là cách tốt nhất để giảm lượng chất thải rắn đưa vào bãi rác.
- Sử dụng giá cả để khuyến khích: Có thể cung cấp các ưu đãi như giảm giá tiền điện hoặc vé miễn phí cho các sự kiện nếu ai đó dành thời gian để phân loại rác đúng cách.
- Tăng số lượng thùng rác tái chế: Tăng số lượng thùng rác tái chế có sẵn có thể giúp tăng tỷ lệ tái chế.
- Thực hiện các chương trình compost: Khuyến khích việc compost rác hữu cơ như vỏ trái cây và rau, bã cà phê và thậm chí cả giấy ướt để biến chúng thành phân bón2.
- Hợp tác với cộng đồng: Các trường học, chùa và cộng đồng có thể hợp tác để tạo ra một mô hình cộng đồng tuần hoàn.
- Áp dụng công nghệ thông tin vào trong kết nối người dân và cơ quan quản lý nhà nước và đơn vị thu gom: Phần mềm Grac và app Grac là một trong những công cụ phù hợp với người dân hiện nay.
Chậm nhất cuối năm 2024, các địa phương phải hướng dẫn phân loại rác tại nguồn. Luật Bảo vệ môi trường 2020 quy định các địa phương thực hiện phân loại rác thải tại nguồn ở các hộ gia đình, cá nhân theo lộ trình chậm nhất vào cuối năm 2024 mới áp dụng hình thức xử phạt này.
Nhớ rằng, việc thay đổi thói quen không phải lúc nào cũng dễ dàng, nhưng khi nhận ra những lợi ích mà việc phân loại rác mang lại, mọi người sẽ dần thay đổi thói quen của mình
