Nguyên nhân thất bại và giải pháp phân loại rác tại nguồn ở Việt nam
Theo Luật Bảo vệ môi trường 2020 tại Việt Nam, rác thải sinh hoạt phát sinh từ hộ gia đình, cá nhân được phân thành 3 loại:
- Chất thải rắn có khả năng tái sử dụng, tái chế.
- Chất thải thực phẩm.
- Chất thải rắn sinh hoạt khác: có thể là rác còn lại, rác nguy hại, rác cồng kềnh,… (tùy vào địa phương)
Có một số nguyên nhân khiến việc phân loại rác tại nguồn ở Việt Nam gặp khó khăn:
- Thiết bị và phương tiện thu gom, vận chuyển chưa phù hợp với rác đã được phân loại.
- Nhiều nơi áp dụng một phương pháp xử lý cho tất cả rác đã thu gom.
- Kinh phí thực hiện cho phân loại rác tại nguồn cao.
- Thiếu chương trình truyền thông mang tính tổng thể về phân loại rác tại nguồn.
- Các hộ gia đình/chủ nguồn thải chưa chủ động phân loại.
- Công tác tuyên truyền và triển khai chưa đồng bộ.
- Chưa có sự chuẩn bị đầu tư trang thiết bị đáp ứng sau phân loại.
- Quy trình, công nghệ xử lý rác chưa phù hợp, thiếu đồng bộ.
- Chưa có dữ liệu nền để đưa ra quyết sách, chính sách phân loại rác tại nguồn phù hợp với địa phương
- Chưa áp dụng chuyển đổi số để kết nối các bên liên quan và tích hợp giải pháp tổng thể
Để thực hiện thành công việc phân loại rác tại nguồn, cần có sự chỉ đạo quyết liệt từ lãnh đạo thành phố, các cơ quan quản lý chuyên môn của Nhà nước để từ đó thu hút được sự tham gia của người dân.
Đã có giải pháp phân loại rác tại nguồn ở Việt nam ?
Có một số giải pháp đã được đề xuất và triển khai để giải quyết vấn đề phân loại rác tại nguồn ở Việt Nam:
- Luật Bảo vệ môi trường 2020 đã quy định rõ ràng về việc phân loại, lưu giữ, chuyển giao; chi phí thu gom vận chuyển; xử lý ô nhiễm, cải tạo môi trường bãi chôn lấp chất thải rắn sinh hoạt.
- Phân loại rác tại nguồn đã được thực hiện ở một số nơi. Rác được người dân phân loại tại nhà thành từ 2 loại: có thể tái chế và rác còn lại. Sau đó mới tách thêm các loại rác tiếp theo theo từng giai đoạn theo quy định của Luật. Tức là chiến lược phân loại rác theo lộ trình hoặc theo khu vực. TP.HCM đang chuẩn bị thay đổi cách thức phân loại chất thải rắn sinh hoạt thành 3 nhóm gồm chất thải rắn sinh hoạt có khả năng tái sử dụng, tái chế; chất thải thực phẩm và chất thải rắn sinh hoạt.
- Ứng dụng công nghệ như phần mềm Grac chuyển đổi số phân loại rác tại nguồn, quản lý rác thải giúp kết nối cơ quan quản lý nhà nước, các chủ nguồn thải và người thu gom, đơn vị thu gom.
- Tăng cường tuyên truyền để nâng cao nhận thức của người dân về tầm quan trọng của việc phân loại rác.
- Nguồn lực: Đảm bảo có đủ nguồn lực. Khi rác đã được phân loại, đơn vị thu gom cũng phải đồng bộ về con người, kỹ thuật, năng lực quản lý, xử lý; vừa phải cân đối chi phí lãi lỗ, vừa phải thực hiện theo đúng quy định.
- Thay đổi thói quen của người dân: Người dân cần thực sự quen với việc phân loại rác tại nguồn. Luật Bảo vệ Môi trường 2020 đã quy định chất thải rắn sinh hoạt phát sinh từ hộ gia đình, cá nhân được phân thành 3 loại: Chất thải rắn có khả năng tái sử dụng, tái chế; Chất thải thực phẩm; CTRSH khác.
Tuy nhiên, việc thực hiện các giải pháp này còn gặp nhiều khó khăn và thách thức. Để đạt được hiệu quả cao, cần có sự tham gia và hợp tác chặt chẽ giữa chính quyền, cộng đồng và các tổ chức liên quan
Áp dụng công nghệ thông tin và chuyển đổi số trong việc phân loại rác như thế nào ? Để tăng sự nhận thức của người dân về việc phân loại rác, có một số giải pháp được đề xuất:
- Tuyên truyền, giáo dục trực tiếp offline và cả online qua phần mềm: Đây là một trong những biện pháp quan trọng nhất. Cần có các chương trình tuyên truyền, giáo dục để nâng cao ý thức của người dân về việc phân loại rác thải tại nguồn.
- Số hóa việc phân loại rác: Số liệu về số lượng rác, chủ nguồn thải, giờ thu gom, đơn vị thu gom, người thu gom rất quan trọng trong việc hoạch định chiến lược phân loại rác
- Hướng dẫn cụ thể: Cần có sự hướng dẫn cụ thể theo kiểu “cầm tay, chỉ việc” của cơ quan chức năng nhằm giúp người dân, nhất là người già, trẻ em và những người cư trú ở vùng sâu, vùng xa biết cách phân loại rác.
- Thực hiện mô hình: Thực hiện các mô hình phân loại rác tại nguồn tại các hộ gia đình, cộng đồng để người dân có thể học hỏi, thực hành.
- Phối hợp với truyền thông: Phối hợp với các cơ quan truyền thông đại chúng của Trung ương và địa phương thực hiện các phóng sự truyền hình, bài viết về hoạt động của Chương trình.
- Xử phạt vi phạm –> phạt nóng và phạt nguội: Áp dụng các biện pháp xử phạt đối với những hộ gia đình, cá nhân không phân loại rác thải theo quy định.
- Chuyển đổi số phân loại rác tại nguồn: Việc phân loại rác không phải là duy nhất, và không thể hoạt động độc lập trong việc quản lý rác thải. Việc quản lý rác thải sinh hoạt nói chung và từng loại rác nói riêng đòi hỏi cần đầu tư thời gian, nhân lực, vật lực,… Chính vì vậy áp dụng chuyển đổi số là bước rất quan trọng.
Những biện pháp này cần được thực hiện một cách đồng bộ và liên tục để tạo ra sự thay đổi lâu dài trong ý thức của người dân.
Vai trò của nhà nước, nhà dân, nhà doanh nghiệp, nhà trường, nhà khoa học trong phân loại rác tại nguồn. Trong việc phân loại rác tại nguồn, mỗi “nhà” đều có vai trò quan trọng của mình:
- Nhà nước: Nhà nước có trách nhiệm đưa ra các chính sách và quy định liên quan đến việc phân loại và xử lý rác thải. Điều này bao gồm việc tạo ra các tiêu chuẩn về phân loại rác, quản lý các cơ sở xử lý rác thải, và giáo dục công chúng về tầm quan trọng của việc phân loại rác.
- Nhà dân (công dân): Công dân có trách nhiệm tuân theo các quy định của nhà nước về việc phân loại rác. Họ cần phải nắm vững kiến thức về cách phân loại rác đúng cách và thực hiện nó trong cuộc sống hàng ngày. Ngoài ra, họ cũng có thể tham gia vào các hoạt động như tái chế và giảm thiểu rác thải.
- Nhà doanh nghiệp: Doanh nghiệp có vai trò quan trọng trong việc quản lý rác thải. Họ có thể tham gia vào các hoạt động như thu gom rác, tái chế, và xử lý rác thải. Ngoài ra, doanh nghiệp cũng có trách nhiệm tuân thủ các quy định của nhà nước về việc xử lý rác thải và giảm thiểu lượng rác thải mà họ tạo ra.
- Nhà trường: Nhà trường có trách nhiệm giáo dục học sinh, sinh viên về tầm quan trọng của việc phân loại rác và cách thực hiện nó. Họ cũng có thể tổ chức các hoạt động như ngày hội tái chế để thúc đẩy việc phân loại rác.
- Nhà khoa học: Nhà khoa học đóng vai trò quan trọng trong việc nghiên cứu và phát triển các phương pháp mới và hiệu quả hơn để phân loại và xử lý rác thải. Họ cũng có thể giúp trong việc giáo dục công chúng về các vấn đề liên quan đến rác thải và môi trường.
Tóm lại, việc phân loại rác là một nhiệm vụ chung của cả xã hội, đòi hỏi sự hợp tác chặt chẽ giữa nhà nước, nhà dân, nhà doanh nghiệp, nhà trường, và nhà khoa học. Mỗi bên đều có vai trò và trách nhiệm riêng trong việc đảm bảo việc phân loại rác được thực hiện một cách hiệu quả.
